Đinh Bá Tuấn
Ông bà mình có câu:“ Học ăn, học nói, học gói, học mở” trong cái tứ học ấy sự học đầu tiên khi làm người là học ăn. Vậy mà, đại đa số người Việt mình bây giờ chả ai dỗi hơi tìm hiểu học ăn, học uống thế nào cho đúng cách. Có ai nêu cái sự học này, lập tức có ngay số đông bĩu môi, rè bỉu: “Ôi dào! Vẽ chuyện, có cái ăn tống vào miệng là tốt rồi” hoặc là, còn bao nhiêu thứ cần phải học, học làm quan, học thi hoa hậu, học mánh lới…
Ông bà mình có câu:“ Học ăn, học nói, học gói, học mở” trong cái tứ học ấy sự học đầu tiên khi làm người là học ăn. Vậy mà, đại đa số người Việt mình bây giờ chả ai dỗi hơi tìm hiểu học ăn, học uống thế nào cho đúng cách. Có ai nêu cái sự học này, lập tức có ngay số đông bĩu môi, rè bỉu: “Ôi dào! Vẽ chuyện, có cái ăn tống vào miệng là tốt rồi” hoặc là, còn bao nhiêu thứ cần phải học, học làm quan, học thi hoa hậu, học mánh lới…
Thôi thì cũng vì mưu sinh cả, nhìn đúng vào thực tế khách quan theo học thuyết của ông Mác: “Tồn tại xã hội, quyết định ý thức xã hội” mà.
Mình nhớ một thời, miếng ăn chả có, đói triền miên, cũng may dạo ấy khí thế cách mạng còn ngùn ngụt, nên mới đủ sức mà đi cấy, đi cày. Cứ như mình, ơn trời, ơn phúc tổ tiên, số phận còn may chán, nói theo ngôn từ của đại chúng "nhờ cách mạng" mà được đi tây, đi tàu, biết được món nọ, món kia, của ngon vật lạ. Nhưng đến giờ cái món ngon đối với mình vẫn là cơm nguội rưới nước mắm. Những món ngon vật lạ chưa đủ độ, đủ thời gian để mà thẩm thấu, để rồi thành thói quen của mình. Nói ra những cái đó để mà biết thôi, chả có gì phải tự ti hay đáng tự hào.
Nhưng đúng, dù nghèo hay giàu thì cũng phải học cách ăn, cách uống, muộn cũng phải học, không nhiều lúc dở khóc, dở cười, thậm chí phá tan một gia đình.
Cái Nh ngồi cùng bàn hồi học lớp Luật tại chức với mình, nó không đẹp nhưng rất có duyên. Chồng nó là kỹ sư, trưởng, phó phòng gì đó ở bên dầu khí, đẹp trai cực. Nó coi mình như anh trai nên có chuyện gì cũng hay hỏi “xin ý kiến”. Nhiều khi mình cứ lấy thế đàn anh trốn học bắt nó chép bài hộ. Cách đây vài tháng nó làm đơn ly dị chồng. Mình nói: em ơi! đồng đen đấy, cẩn thận không rồi ân hận. Thời bây giờ kiếm đâu ra thằng chồng vừa đẹp trai, vừa làm ra tiền lại đưa hết tiền về cho vợ như nó. Nó cười buồn chả nói gì. Hôm rồi nó gọi điện cho mình nói, đi uống cafe với em đi. Nghe xong cái lý do mà nó bỏ chồng mình suýt bật ngửa! Nó nói, về cơ bản chồng nó là người tốt, quan hệ vợ chồng cũng ở mức bình thường, nhưng từ khi lấy nhau tới khi chia tay gần mười năm chưa bao giờ nó có cảm giác ăn ngon miệng mỗi khi ngồi cùng mâm với chồng – “Chả lẽ lại làm hai mâm, mà góp ý thì anh ấy lại không nghe, luôn luôn cho cái cách ăn, cách uống kiểu “ mộc mạc làng quê” mới là giữ bản sắc!”. Mới nghe nó nói, mình nghĩ đấy chỉ là nguyên cớ thôi, chứ không thể là nguyên nhân được. Thằng chồng nó dù sao cũng được học hành tử tế, to nhỏ cũng có chức quan, sao lại không thể tiếp thu được? Nhưng sau nghĩ lại, nhìn lại, thì thấy có thể thế thật. Nó dân Hà nội gốc, ông bà nó ngày xưa là tư sản Hà thành, được giáo dục trong môi trường khác hẳn với chồng nó sinh ra lớn lên trong gia đình nông dân dặt, với những thói quen “đậm đà chất Việt”… Lúc yêu nhau thì được, về ở với nhau lại là chuyện khác mất rồi. Cũng chả phải nó, ngay như mình thôi, giả sử có một em hoa hậu nào đó yêu mình, khi ăn phở, ăn bún mà em lại úp cả cái mặt vào tô, mồ hôi ròng ròng, phấn son rơi lã chã, thì chắc mình cũng phải xét lại. Hi, hi… cao giá chưa?
Lại nói về chuyện ăn phở. Thời nay là món ăn đại chúng từ thường dân đến đại gia. Ăn phở, ăn bún thường phải ăn nóng, khi ăn phải có cả đũa và muỗng là vậy. Phở và thịt được gắp vào muỗng rồi đưa lên miệng, chứ chỉ dùng đũa rồi úp mặt xuống như cái cô hoa hậu giả tưởng của mình, trông vừa vất vả, lại hèn hèn nữa.
Sự học cách ăn, cách uống, đừng có nghĩ chỉ thường dân mới phải học đâu nhé. Càng làm quan thì càng phải học. Có tay lãnh đạo cấp tỉnh mỗi khi ngồi chủ trì cuộc họp có thói quen ngoáy mũi, nhiều khi lôi cả một cục, lại lấy ngón tay di di xuống mặt bàn. Trông mà kinh. Có buổi tiệc tiếp đối tác, nhà hàng kê bàn dọc đã trang trọng dành chỗ chính giữa, vậy mà khi đến, tay này lại kéo ghế ngồi chồm chỗm ngay đầu bàn như chủ trì cuộc họp. Phía đối tác cứ ngớ cả ra, không biết tay lãnh đạo này áp dụng văn hóa ăn uống của hành tinh nào? Rồi khạc, rồi nhổ, rồi há cả miệng ra lấy tay lôi thức ăn dắt răng… Rõ chán!
Hôm mình đi Nam Phi, cùng với một lãnh đạo cấp vừa vừa thôi. Trên máy bay cứ khoảng mươi mười lăm phút lãnh đạo này lại vươn vai và kêu á lên một tiếng rõ to, đầy khoan khoái, mọi người trên chuyến bay rất ngạc nhiên và khó chịu. Mình phải nửa đùa, nửa thật nói: ông vươn vai thôi chứ đừng á nữa, an ninh trên máy bay nó tưởng ra ám hiệu khủng bố thì chết mẹ. Về sau mỗi lần lãnh đạo vươn vai mình thấy thật tội, vì không á thành tiếng được, cả khuôn mặt lãnh đạo căng lên, nước mắt, nước mũi trào ra.
Mình nghĩ nhiều người nhìn thấy, khó chịu đấy, nhưng chẳng ai góp ý. Thậm chí có kẻ cơ hội lại còn nịnh thêm vào: anh ba, anh tư có tác phong sinh hoạt thật gần gũi, thật quần chúng… chứ nếu có góp ý, người có tật quyết tâm, chắc cũng sửa được thôi.
Tản mạn mấy điều về cái sự học ăn,học uống, khi nào có thời gian bàn thêm vậy./.
Vũng Tàu, tháng 9/2011
