Tản mạn về đọc và sự trung thực

1. Mình thích truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp từ khi anh mới xuất hiện trên văn đàn. Với vốn sống ngồn ngộn của những năm tháng ăn ngủ cùng núi rừng miền Tây bắc. Lại có cả tuổi thơ trong cái nôi đồng giao của miền quê Bắc bộ. Chứng kiến những năm tháng bản lề giữa chiến tranh và hòa bình, giữa bao cấp và thị trường... Với vốn sống ấy dưới ngòi bút tài hoa, anh đã cho ra những tác phẩm bất hủ: Tướng về hưu; Muối của rừng; Những người thợ xẻ; Thương nhớ đồng quê và nhiều truyện ngắn khác. Đọc những truyện ngắn ấy thấy hơi thở của đời sống, của thiên nhiên như phả ra trước mặt. Và như nhà văn Nguyễn Khải nói về những tác phẩm của anh: “Truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp đã đào mồ chôn những nhà văn thế hệ trước”.

 Nhưng đến truyện “Không khóc ở California” thì anh gần như hết vốn. Văn anh vẫn hay, nhưng mình bắt đầu thấy giả giả, uốn éo và không thích nữa. Nhiều người tiếc sao anh không viết thêm, nhưng với mình anh dừng nhưng thế cũng đã hơi muộn. Thực tế về sau anh có thử viết thêm Tiểu thuyết, kịch nhưng đúng là hỏng hẳn.

Như một lời tiên đoán cho mình, Thiệp từng viết trong một truyện ngắn rằng: cái hay, cái bất hủ chỉ nằm trong sự trung thực, trung thực với chính mình, trung thực tới tận đáy lòng.

2. Mình nghiệm ra một điều, càng có tuổi lại càng lười đọc. Mắt mũi kèm nhèm, nhức đầu đau vai gáy đã đành, nhưng có lẽ lí do chính vẫn là sự thẩm thấu, thấm mĩ  của mình đã thay đổi rất nhiều. Nhiều truyện ngày xưa mình đọc thấy hay thế, giờ đọc lại sao lại nhạt phèo, chán ngoét. Chả trách lão bạn mình, ngày học cấp 3 rồi vào đại học lão yêu say đắm một em cùng lớp, với lão lúc ấy dung mạo của em là nhất trần gian, nàng Bạch Tuyết cũng là dạng vứt. Nhưng khổ nỗi cứ tình si đơn phương vậy thôi chứ em kia  chả coi lão ra cái xi nhê gì. Gần nửa thế kỉ trôi qua, giờ ngồi uống caffe lão giở ảnh chụp chung cả lớp hồi ấy cho mình xem, chỉ đấy đấy. Đấy đấy lùn lùn mũm mĩm, mặt tròn vành vạnh. Mình cười, lão cũng cười, nói: sao thẩm mĩ của mình khi ấy tệ thế!

Và cũng lại nghiệm ra một điều nữa, cái gì rồi cũng thay đổi, cần phải biết chấp nhận hiện tại, trung thực tới tận đáy lòng với hiện tại.

3. Tưởng rằng không còn khả năng đọc truyện được nữa, nhưng nghe lão bạn già giới thiệu có cuốn “Miền Thơ Ấu”  hồi kí của nhà văn, nhà chính trị phạm Vũ Thư Hiên hay và cảm động lắm. Về tìm trên mạng và đọc. Như có ma lôi, đọc một mạch hết mấy trăm trang. Văn thì cũng không có gì đặc sắc, nhưng cuốn hút và thật sự cảm động. Ai đã từng có tuổi thơ phải sơ tán về nông thôn, sống ở thị tứ những năm dưới sự cai trị của những người cộng sản, đều như thấy mình, bạn bè, anh chị em mình ở trong đó. Nhân văn, chân thực không hề uốn éo.

Thế mới biết cả trong đời sống và trong văn học chỉ có sự trung thực mới thực sự sống mãi.