CHUYỆN TẦM PHÀO 1

    Đinh Bá Tuấn                         

                        Những ông bố

Câu chuyện thứ nhất:

Mấy hôm lễ 30/4, 1/5, rồi ngày 7/5 chiến thắng Điện Biên Phủ, cứ bật tivi là gặp ngay cảnh phỏng vấn gặp gỡ những bà mẹ Việt nam anh hùng. Anh hùng ở đây là họ có nhiều đứa con bị hy sinh trong chiến trận. Mình thấy những bà mẹ được phỏng vấn bên cạnh cái tự hào, cái vinh quang, họ đều mang nỗi buồn sâu thẳm. 

Nhưng sáng nay, lại thấy nhà đài phát cảnh gặp gỡ phỏng vấn một ông bố (chắc bà mẹ đã mất) có ba đứa con hy sinh cả ba. Không có nỗi buồn, chỉ thấy  người đàn ông vung tay, khua môi múa mép về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, về trách nhiệm công dân, như lãnh đạo diễn thuyết trước giai cấp cần lao. Tay phóng viên đặt câu hỏi: Nếu như ông còn những người con khác, ông có cho ra trận tiếp không? Vẻ mặt câng câng ông ta trả lời: Cho đi chứ, dù phải hy sinh đến đứa cuối cùng! (Câu này mình nghe quen quen !!!). Nhìn cái mặt câng câng vô cảm, mình muốn lôi lão ra khỏi tivi, vả ngay vào cái mồm thối của lão…!

Câu chuyện thứ hai:

Có chai rượu ngon, mình bảo vợ: “Em cất dùm anh, thế nào lễ này thằng Dân cũng vô”

Khuya 1/5, mới thấy nó đến, mặt mày xanh lét. Nó nói: “Tao phải đi bằng ô tô dọc miền Trung, tối mới lên máy bay từ Nha Trang vào”. Thế rồi lăn ra ngủ.

Nó bây giờ là đại gia, người ta nói nó có số trời cho! Với mình, có tâm, có đức như nó, trời cho là xứng đáng.

Năm nào cũng vậy, vào những ngày này nó lại đi dọc miền đất nước thăm những  người bạn đã nằm xuống. Một tay nó đưa mấy chục bộ hài cốt  của bạn bè từ Campuchia về. Nhiều gia đình bạn bè nó khi xưa, nhờ có nó giúp mà cuộc sống khá lên.

Thằng Dân đi lính sau mình một năm, khi đang học năm hai đại học Thủy sản Hải Phòng. Đi lính, đánh nhau chán với quân Trung Quốc ở phía Bắc, đầu năm 1980 đơn vị của nó được điều sang Campuchia. Ở phía Bắc thi thoảng còn bùng về nhà được, sang bên kia là hết. Những ai đã từng ở chiến trường Campuchia những năm ấy mới rõ chiến tranh khốc liệt như thế nào! Lực lượng của PônPot khi ấy còn rất mạnh. Nhiều vùng, ngày là của ta, đêm là của địch. Đơn vị nó đóng quân ngay vùng Angkor Thom, Angkor Wat, một trong những vùng chiến sự ác liệt nhất của Campuchia thời ấy.  

Nó đi, bố nó ở nhà nhớ nó tới ngơ ngẩn. Ông bỏ việc quyết định sang Campuchia tìm con. Nhưng ngoài cái số hòm thư mà nó gửi về, ông cũng chả rõ con mình đang ở đâu trên cái đất Campuchia lạ lẫm ấy. Chiến tranh, bom đạn, chết chóc càng làm ông quyết tâm phải tìm được con hơn. Gần hai tháng trời, ăn bờ, ngủ bụi ông đã tìm được đúng đến đơn vị của con mình. Mọi người trong đơn vị sững sờ, không ai hiểu, với thân gầy chưa đầy bốn chục ki lô kia, sức mạnh nào để ông vượt hàng ngàn cây số, vượt biên giới, đến cái vùng chiến sự ác liệt này!

 Ông ở đơn vị, ngày thì phụ bếp với anh nuôi, đêm ra chốt cùng với con. Có đêm quân PônPot vào, ông cũng một mình một súng bắn trả ( đúng là bản hùng ca). Nhưng thực tình thì ông đang tìm cách làm sao để đưa được con mình về! Cái “âm mưu” tưởng chỉ mình ông rõ, nhưng lại không qua được mắt của người đại đội trưởng quê Thái Bình, một thày giáo phải vào lính. Được ba tuần, một hôm người đại đội trưởng ấy cho tập hợp cả đơn vị. Trước đơn vị anh cảm ơn ông đã đến. Anh nói, không thể để ông ở lại đơn vị được, ngày mai có xe của tiểu đoàn đi NongPenh anh sẽ gửi ông về Việt nam, nhưng câu tiếp theo của anh mới làm ông thực sự chú ý: “Với những thành tích xuất sắc của đồng chí Dân lập được trong thời gian qua, đơn vị cho phép đồng chí đi theo xe tiễn bố mình về tới NongPenh”.

Rồi chuyện gì phải xảy ra, đã xảy ra. Về đến NongPenh ông cùng Dân bắt xe tiếp về Việt nam. Nhưng một tin buồn, sau hôm ông và Dân rời đơn vị một tuần, quân Pôn Pốt tấn công vào đơn vị, mấy chục người hy sinh, có cả người đại đội trưởng, thày giáo hiểu thấu lòng người ấy.

Ông mất cách đây gần chục năm, bệnh ung thư vòm họng. Thằng Dân theo ông đi khắp các bệnh viện trong và ngoài nước. Nghe ở Tây Tạng có người chữa được bệnh này. Nó bay vào hỏi Phạm Khắc, giám đốc đài truyền hình thành phố Hồ Chí Minh (người làm Mekong ký sự) đi đường nào đến cho tiện. Chưa kịp thì ông đã đi. Hôm đưa bố nó về với phật, nó không khóc được tiếng nào, mặt nó căng ra, mình thấy từ mắt nó bật ra không phải là  nước mắt mà là những giọt máu!

Tới trưa, mình đánh thức nó dậy, mở chai rượu, nó ngăn lại: tao không uống đâu, ăn cơm với vợ chồng mày xong tao phải đi Hàm Tân, có hai thằng (hài cốt) mới đưa được từ bên kia về tháng trước, tối tao về Sài gòn rồi ra luôn. Mình đưa cho nó chai rượu, thôi mày cầm đi mà uống. Nó chả nói gì, cho vào ba lô. Nhưng mình biết, chả có người sống nào được uống chai rượu ấy đâu, rồi nó lại đổ hết lên những nấm mộ... ./.

                                                          Vũng Tàu, tháng 5/2012

CHÙM ẢNH HÀ VĂN ĐÔNG

 Buổi sáng vừa đến phòng làm việc, nhận được cái alô của  Hà Văn Đông: "Em gửi cho anh mấy ảnh mới, tùy anh xem...". Mình xem, cả mười bức ảnh, chả muốn bỏ bức nào. Đưa lên đây để mọi  người cùng xem. (Đ.B.T)

                                             

NÓI LẤY ĐƯỢC!

Trần Huy Thuận

Khổng Tử nói: “Biết, nói biết; không biết, nói không biết - ấy là biết”. Lão Tử thì cực đoan hơn: “Biết, nói không biết, ấy là biết”.   Vậy mà trong đời sống thực tế, vẫn có kẻ biết rất ít, thậm chí chẳng biết gì, nhưng lại rất thích… nói! Dân gian gọi họ là bọn NÓI BỪA (NÓI ẨU), NÓI LẤY ĐƯỢC.   “Nói bừa”, “nói ẩu” và “nói lấy được” là nói như thế nào?   Không biết gì mà cứ nói như người hiểu biết, biết rất lơ mơ cũng nói như người thông thạo lắm, thấy ai nói bất cứ chuyện gì, về bất cứ đề tài nào, cũng nhảy vào tham gia, tán như thánh! Đấy là một dạng người nói bừa, nói ẩu phổ biến. Nhưng phần lớn loại này là những kẻ thích huyênh hoang, khoe mẽ hoặc hợm hĩnh – chỉ làm ta buồn cười, chứ không tổn hại gì cho người khác, cho xã hội.   Cũng thuộc loại trên, còn có những kẻ chuyên nói như một cái máy, hễ bấm vào là lập tức phát ra những ngôn từ như đã được “lập trình” sẵn, bất chấp thực tế hoàn cảnh, thời gian… giống như một cháu bé thuộc lòng bài mà chả hiểu gì về nội dung bài học. Có thể gọi đó là kiểu “nói theo quán tính” cũng được. Khi nói theo kiểu trên, người nói thường có bộ mặt rất trơ lì, vô cảm nhưng đầy tự tin.   Lại có kẻ chuyên nói theo ý của cấp trên. Cấp trên nói một thì anh ta tán ra mười, thậm chí còn “đón ý” nói được cả những vấn đề cấp trên định nói. Thánh chửa?..   Nhưng thực sự đáng ngại chính là loại người biết rõ điều mình nói là không đúng (hoặc ít ra là không đúng trong thời điểm ấy), đã lỗi thời, đã lạc hậu, đã bị ném vào sọt rác lịch sử, vẫn vô tư nói, nói lấy được! Có những điều kẻ ít học nhất cũng hiểu mà kẻ có đầy mình học vị, không hiểu. Cái sự vô lý đó không phải do kiến thức mà do lợi ích chi phối. Kẻ học vị cố tình không hiểu là do sợ ảnh hưởng đến quyền lợi bản thân, đến chiếc ghế anh ta đang thụ hưởng,.. thế thôi!   Có những việc người đang chức không thấy, không hiểu, nhưng khi về hưu lại hiểu, lại thấy. Dẫn đến tình trạng, khi đang chức không nói, hoặc nói khác, nhưng khi về hưu lại nói hoặc nói hoàn toàn ngược lại. Sự thay đổi cách nói này có hai nguyên do, thứ nhất là do thay đổi nhận thức, thứ hai là do bản chất sống cơ hội.   Thay đổi nhận thức có thể là do khi đang chức mải mê công việc, do chỉ nghiên cứu lý thuyết xuông, xa dời thực tế, xa dân. Nay về với cuộc sống đời thường, cuộc sống thực, được va chạm nhiều với thực tế, được sống cuộc sống của dân,.. nên dần dần “mở mắt” ra! Điều này cũng lý giải tại sao có vị về nghỉ hưu lâu rồi mà vẫn không nói được tiếng nói của dân: Bởi các vị ấy đã không sống đúng cuộc sống của người đã nghỉ hưu, vẫn sống như kẻ mộng du, vẫn hàng ngày mơ màng nhấm nháp cái vị vinh quang ngọt ngào trong quá khứ…   Thay đổi nhận thức còn do bản chất cơ hội trong lối sống của người đó. Loại người này muốn tỏ ra là kẻ “thức thời” hay nói đúng ra là muốn đóng vai một kẻ “thức thời”, để tranh thủ sự ủng hộ của mọi người, của xã hội. Anh ta đã bắt chước tiếng nói của dân, làm cho nhiều người lầm tưởng anh ta đã trở lại thành dân thường như họ. Không! Tuyệt đối không có chuyện ấy. Hãy cảnh giác loại người này, bởi thực chất họ vẫn là họ với tất cả thói xấu xa của thời đương quyền đương chức. Xin nói ngay, đương quyền đường chức không xấu, cái xấu là thói lợi dụng quyền chức, thói lộng quyền, cậy thế áp chế dân lành, vượt qua cả luật lệ. Họ bắt chước tiếng nói của dân chỉ để tiếp tục lợi dụng dân mà thôi. Và cũng còn vì một lẽ nữa: Vì bản thân họ!   Tại sao lại nói họ bắt chước tiếng nói của dân là vì bản thân họ? Đơn giản lắm, vì bản chất họ là kẻ cơ hội, kẻ sống theo nguyên tắc “gió chiều nào che chiều ấy”. Họ sẵn sàng “trở cờ” khi sinh mệnh chính trị của họ bị đe dọa. Họ cố bắt chước tiếng nói của dân, nhưng không bao giờ họ trở thành người dân như triệu triệu người dân bình thường chúng ta đươc.   Đấy cũng chính là bọn người NÓI LẤY ĐƯỢC – “được” đây là được cho chính lợi ích của bản thân họ!

CHÙM THƠ TRẦN NHUẬN MINH

Cứ  đến chân núi

Cứ đến chân núi sẽ có đường đi

Nhưng làm sao mà đến được chân núi
Và lúc đó vẫn thấy cần đi tiếp...

Chân núi ở đâu
Suốt đời ta không biết...


Buổi sớm

Con chim nhẹ nhàng đậu xuống cạnh
Bông Hoa
Bông Hoa mừng vui vì Chim đến thăm mình
Nhưng Con Sâu nép dưới cánh Hoa
                                        mới thật biết vì sao 
Chim đến...


Tản mạn

Tôi chưa thấy một người đàn bà đẹp nào
Mang đến cho chồng mình
                                        hạnh phúc
Chiến tranh vẫn đang gầm thét
                       trong im lặng tật nguyền
Tôi bỗng thấy bầu trời thấp đến mức 
Nếu không có những vòm cây thì đã sập rồi...


Lẽ thường

Thủy chung tình đồng chí
Bồng bềnh ngoài đầu môi

Bạn bè ân với nghĩa
Cũng theo dòng nước trôi...

Nhớ mình, giờ chỉ có
Kẻ thù của mình thôi...



Nghìn xưa

Kiễng chân chẳng với tới trời
Vật nhau với thú thì Người sẽ thua
Nửa đời tìm nắng trong mưa 
Nửa đời đi tới cái chưa có gì
Mỗi ngày một cuộc chia ly
Yêu em lúc trẻ, gặp khi đã già
Nghìn xưa hoa vẫn là hoa
Chớ mong trời sập để mà bắt chim...

BÀN VỀ KHUẤT NGUYÊN

Đinh Bá Tuấn

Thời chiến quốc, có một vị đại thần nước Sở là Khuất Nguyên. Là người học rộng, nhớ dai, có tài văn chương, ông đã để lại nhiều tác phẩm bất hủ cho đời sau như: Ly Tao, Sở Từ, Thiên Vấn… Lúc đầu ông được Sở Hoài Vương yêu quý, sau bị gian thần hãm hại, vua Sở tin những lời sàm tấu, đày ông đến vùng Giang Nam.

Một ngày kia, Khuất Nguyên vừa đi vừa hát: "Cả đời đục một mình ta trong. Mọi người say, một mình ta tỉnh, bởi vậy mới ra nỗi này". Có lão đánh cá nghe vậy liền nói: "Đời đục cả sao ông không khuấy thêm bùn cho đục theo một thể? Mọi người say cả, sao ông không biết ăn cả men, húp cả bã cho say theo một thể? Việc gì mà phải phòng xa, nghĩ sâu cho đến nỗi phải thế này?".

Khuất Nguyên nói: "Mới gội đầu tất phải chải mũ; mới tắm tất phải thay áo; có đâu lại chịu đem cái thân trong sạch mà để cho vật dơ bẩn dính vào mình được? Thà nhảy xuống sông Tương, vùi xác vào bụng cá, chớ sao đang trắng lôm lốp, lại chịu để vấy phải bùn dơ".

Với ông, trong văn học cũng như trong những lúc trà dư tửu hậu, tôi được đọc, được nghe. Hầu hết đều cho rằng, những ý nghĩ, hành vi của ông là gàn, là tiêu cực, là không biết thời thế, thậm chí có người còn cho cái cử chỉ bất can thiệp ấy còn có hại cho đời…! Người ta cho rằng lời của lão đánh cá mới là tỉnh đời, là sâu sắc…?

Ta cùng xem lại một chút:

 Nếu như Khuất Nguyên chỉ than: "Cả đời đục, một mình ta trong. Mọi người say, một mình ta tỉnh…." đến đấy rồi dừng lại, thì Khuất Nguyên đâu còn là Khuất Nguyên nữa. Cái nghĩ như thế, cái tôi kiểu ấy nó ở trong mỗi con người, từ ông vua đến lão đánh cá, mụ bán than. Từ người liêm sỉ đến kẻ vô liêm sỉ đều có thể nghĩ mình như thế!

Nếu chỉ dừng ở đấy thì lời lão đánh cá chưa có gì phải bàn nhiều, lão có thể bỏ ra đi. Vì ai hơi đâu mà nói với kẻ dương dương tự đắc, kẻ không biết mình là ai. Những kẻ ấy đầy trong thiên hạ. Và, nếu chỉ có thế thì Khuất Nguyên cũng chỉ là kẻ vớ vẩn trong muôn kẻ vớ vẩn ấy.

Nhưng khi Khuất Nguyên tỏ rõ:"…Thà nhảy xuống sông Tương, vùi xác vào bụng cá, chớ sao đang trắng lôm lốp thế này, lại chịu để vấy phải bùn dơ" thì lại ở tầm khác rồi. Cái tầm không thỏa hiệp với cái xấu. Chết cũng phải tìm nơi nước sạch để trẫm mình. Cái tầm ấy, cái tâm ấy chỉ có được ở những người có cốt cách đầy đủ về tri thức, về tâm hồn và bản lĩnh. Những người như thế ép họ phải hạ tầm cùng a dua với thiên hạ, là một điều không thể.

 Ở đây cũng cần nói thêm, trong đời sống có nhiều người do sự đưa đẩy của lịch sử, trong một giai đoạn nào đó, họ trở thành những nhân cách được ngưỡng mộ. Nhưng thời gian trôi đi, chỉ một cơn gió nhẹ của danh, lợi họ lại hiện nguyên hình là kẻ rất tầm thường, họ trở về đúng thực cái "cốt mục" mà họ có. Nhưng thực ra cũng không nên vì thế mà trách họ. Xét cho cùng ở mỗi thời, những người có cốt cách như Khuất Nguyên giỏi lắm cũng chỉ có một vài người!

Đến lúc này phải xem lại lời của lão đánh cá: "Đời đục cả sao không khuấy thêm bùn, vỗ thêm sóng cho đục theo một thể? Mọi người say cả, sao không biết ăn cả men, húp cả bã cho say theo một thể…" một triết học đúng cái tầm, cái tâm, cái tri thức của kẻ chài lưới. Khuấy cho đục để kiếm cá. Người ta ùa nhau vào khen lão đánh cá là tỉnh táo, là thức thời, là biết lựa cách sống... Thôi thì, thiên hạ bao nghìn năm nay có lúc nào dứt loạn. Loạn ngoại xâm, loạn xứ quân, có khi nào yên bình đâu để mà suy xét. Sự hèn nhát, cơ hội, láu cá vặt phải lên ngôi thôi! Tiếc thay, xuyên suốt thời gian ấy cả người Trung Hoa lẫn người Việt, người ta thường mang lời của lão đánh cá như lời của thánh nhân để biện minh cho cái hèn kém, cái a dua, cái láu cá vặt của mình. Thậm chí để bao biện cho cả sự phản phúc nữa.

Còn cái cử chỉ bất can thiệp của ông, nhiều người cho rằng: nếu ai cũng tiêu cực không quyết dấn thân, đấu tranh như thế thì lấy ai lo cho đời? Thiên hạ rồi sẽ ra sao? Thật là, lo bò trắng răng! Ừ, ai chả biết  thế giới này phát triển được phải nhờ những con người dấn thân, những con người bất chấp tất cả để vượt lên, những con người lao vào thực tiễn! Nhưng để giữ cái thế giới này với nghĩa có "CON NGƯỜI" đang sống, thì phải có ai đó là nhân cách, là tấm gương để mọi người vững tìn mà sống chứ. Thế nên, xã hội không thể thiếu một trong hai vế đó. Nhưng ở vế trên mới chỉ giúp cho người ta TỒN TẠI thôi, chính vế dưới  mới giúp người ta: là SỐNG, là NGƯỜI.

 Khuất Nguyên, ông đã đi xa hơn hai nghìn năm rồi. Thiên hạ vẫn nhớ tới ông, vẫn nhắc về ông, vẫn bàn về ông. Và, hôm nay tôi viết về ông với lòng kính trọng sâu sắc của kẻ hậu thế, cũng là tự răn mình trước thời cuộc...!   

                                                              Vũng Tàu, tháng 4/2012

*Khuất Nguyên(340 TCN-278 TCN)

THẰNG THUẾ NÓI THẾ NÀO CHẢ ĐÚNG!

 Đinh Vũ Hoàng Nguyên

Có thằng bạn học Mỹ thuật công nghiệp cùng mình, giờ chuyển sang đi buôn ở Lạng Sơn. Nó mời gã trưởng phòng ở cục thuế của một tỉnh mà công ty nó hay vận chuyển hàng qua đi nhậu.

Trong cuộc nhậu, gã trưởng phòng này kể ở tỉnh lão có đền thờ ông Lý Thường Kiệt ba lần đánh quân Nguyên, ai đi buôn thì nên về đấy thắp hương. Thằng bạn mình nói:

-Trần Quốc Tuấn mới đánh quân Nguyên chứ!

Gã trưởng phòng cục thuế nói:

- Mày nhầm rồi! Là Lý Thường Kiệt. Lịch sử mày hiểu thế đéo nào bằng anh!

Thằng bạn mình có tí rượu vào, mặt sưng lên, vẻ muốn cãi lắm. Mình mới góp mồm:

- Anh nói đúng rồi, Lý Thường Kiệt sai Tư Mã Ý đánh Thoát Hoan, Thoát Hoan còn phải chui vào ống đồng chạy.

Gã trưởng phòng cục thuế nhìn thằng bạn mình, đắc thắng:

- Đấy, thấy chưa, mày hiểu thế đéo nào bằng anh về sử!

Lúc đi đái, thằng bạn mình nói với mình:

- May mày chen vào, chứ tao cãi, mà nhỡ thằng ấy thù vặt thì có ngày mình ôm mồm vì ông Lý Thường Kiệt!!! Cái loại mình đi buôn, thằng thuế nói đéo gì chả đúng!

CÁI TINH THẦN ĐẶC BIỆT CỦA TIẾNG VIỆT

          Bs Nguyễn Hy Vọng 

Theo các nhà ngữ học thì tiếng Mỹ là thứ tiếng nói vay mượn rất nhiều từ ngữ của các tiếng khác trên khắp thế giới, vì vậy mà nó rất dồi dào và sống động, nó là tiếng nói số một của loài người hiện nay. Theo tôi thì tiếng Việt cũng không thua kém chi.Nó đang đứng thứ 12 về số đông người nói [83 triệu] và đang lan ra khắp thế giới tự do từ cái biến cố 1975. 

Nó có một nguồn gốc rất là đa dạng vì qua 2,3 ngàn năm nó đã mượn rất nhiều tiếng Tàu mà xài, rồi gần đây lại còn mượn hàng trăm tiếng của Pháp mà nói, bây giờ đã trở thành tiếng Việt rồi, thí dụ như béret, kaki, kilo, gara, accu, v.v… Các bạn có thể kể ra vài trăm tiếng như thế.

  

Hiện nay tiếng Việt lại còn đang dùng rất nhiều tiếng Anh Pháp Mỹ vay mượn như computer, battery, charge, v,v,, mượn như thế sau này một thời gian sẽ Việt hoá và trở thành tiếng Việt luôn.  Đó là một điều hay, rất hay, tiếng Việt dồi dào thêm, có thêm nhiều cách nói, nhiều ngữ vững, nhiều cách phô bày tư tưởng.  Nhưng ta nên để ý rằng dù có nói bao nhiêu thứ tiếng khác nhau đi nữa, ta cũng chỉ có một thứ chữ abc hiện nay để viết, ta không còn viết chữ Nôm nữa, ta không còn viết chữ Tàu nữa, ta không còn biết chữ khoa đẩu là chữ gì nữa, và sẽ không bao giờ. 

Như trong câu nói sau đây : cho xe vô gara, rồi check giùm cái bình điện, nếu hết charge  thì câu điện giùm, vô nhà coi công to [compteur] tháng này tiền nước bao nhiêu.  Có đến 6 ngôn ngữ khác nhau của cả thế giới trong câu nói ngắn đó mà ta không ngờ ! [Việt, Tàu, Pháp, Anh, Mỹ] 

Một chuyện lạ hơn nữa là, cách đây mấy ngàn năm, ngoài tiếng Tàu ra, ông bà ta còn dùng và xài không biết bao nhiêu là tiếng nước ngoài ở Đông nam Á châu mà ta cứ tưởng đâu là tiếng Việt của ta, không ngờ đó là tiếng nói của biết bao ngôn ngữ láng giềng, mà lại không phải là tiếng Tàu. 

Thí dụ ta nói tha thiết thiết tha  đó là tiếng Thái; vắng vẻ, đó cũng là tiếng Thái luôn;     đủng đỉnh, vâng, cũng là tiếng Thái luôn! vơ vẩn vẩn vơ, đó là tiếng Lào đó bạn ơi;         chân tay, chân mây. nó là tiếng Khmer đó; một ngày, một hai ba bốn năm, đó cũng là tiếng Miên luôn. Cụ Nguyễn gia Thiều cách đây gần 200 năm đã viết :  "Trẻ tạo hoá đành hanh quá ngán";  [đành hanh là tiếng gốc Chàm đó bạn ơi, có nghĩa là ganh ghét, ganh tị] 

Cụ Nguyễn Trãi cách đây gần 600 năm nói: Tuy rằng bốn bể cũng anh tam  [Đó là tiếng Mã lai hiện nay đó bạn ơi, có nghia là thằng em trai]. Hay là : Hai chữ công danh tiếng vả vê đó là tiếng Lào xưa đó, vả vê có nghĩa là trống vắng, mà bây giờ người Việt không còn ai nói nữa. Người Việt  nói cái  dùi cui hay đùi cui thì 250 triệu người Indonesia và Malay cũng nói là đulkul  … y hệt! 

Hai tiếng Nôm na mà ai cũng cho là Nôm là Nam , vậy thì  na là gì ? mọi người đều lờ đi! Thật ra, Nôm và na  đều có nghĩa gốc là xưa, cũ, lâu đời…đã có từ lâu.[Các tiếng Lào Thái Khmer đều có ghi hai tiếng "nôm na" và đều giải thích như vậy]Tiếng Nôm là tiếng nói xưa của người nước ta, đã nói như vậy từ lâu, truớc khi ông bà ta gặp người Tàu. Còn nhiều nữa, rất nhiều nữa, cả thảy 27 ngàn 400 tiếng Việt như vậy, ta đã cùng nói cùng xài chung, dùng chung, của không biết bao nhiêu là ngôn ngữ anh em chung quanh ta, đến nỗi là không có một tiếng Việt nào mà lại không có chung đồng nguyên [gốc gác] với một vài ngôn ngữ khácở miền Đông nam Á này. 

Các tiếng nói Đông nam Á [Khmer, Lào, Thái, Chàm, Malay, Indonesia, Nùng, Hmong Bahnar, Rhade, v.v.. bao bọc tiếng Việt trong một vòng dây thân ái của tình anh emngôn ngữ chung giòng chung họ hàng mà chúng ta không ngờ đến đó thôi. 

Nhưng tiếng Việt có một điểm rất lạ, dễ thì dễ mà khó cũng thật là khó, vì  ta tưởng là ta viết đuợc tiếng Việt là ta hiểu được tiếng Việt. Thật ra ta không hiểu tiếng mẹ đẻ của chúng ta nó ra làm sao cả : Ta nói đau đớn  mà ta không hiểu đớn là gì, [đớn là tiếng Mon có nghia là đau cái đau của lòng mình]. ta nói rộn rịp mà không hiểu rịp là gì,  [rịp là bận việc], gốc tiếng Lào Thái đó bạn ơi. ta nói săn sóc , chăm sóc mà ta chẳng hiểu săn là gì mà sóc là gì.  Săn là  theo dõi, sóc là  sức khoẻ # health [gốc Sanskrit / Pali đó]. Có cả thảy chừng 10 ngàn tiếng Việt gốc gác như thế! Thành thử dù cho ta có biết viết chữ Nôm, hay chữ Tàu đi nữa, ta vẫn không thể nào bíết ý nghĩa của mỗi từ ngữ trong tiếng Việt của ta đâu! 

Biết thêm vài ba ngàn  tiếng Pháp, tiếng Anh, chữ Tàu chữ Nôm thì cũng tốt thôi, ta sẽ trở thành một thứ học giả "bất đắc dĩ", nhưng đừng tưởng rằng như vậy là đã hiểu thông suốt tiếng Việt. Cái này đòi hỏi phải có một trình độ và khả năng hiểu biết ý nghĩa nguồn gốc của mỗi chữ mỗi âm, mỗi từ trong tiếng Việt  mà con số lên đến gần 10 ngàn tiếng đơn như vậy. 

 Chỉ có một cách qua được cái khó khăn vuợt bực đó. Đó là phải có một bộ từ điển nguồn gốc tiếng Việt, tham khảo khắp cả 58 thứ tiếng lớn nhỏ ở  nam Á châu, từ tiếng Thái Lào, Khmer, Miến, Malay, Indonesia cho đến những tiếng nói thiểu số với vài ba trăm ngàn người, tiếng Muờng, tiếng Nùng, tiếng Hmong, tiếng Chàm …Chúng nó đều có đóng góp âm thanh, giọng nói và ý nghĩa gốc gác,  hay làm nguồn cội ban đầu cho mọi từ, mọi ngữ trong tiếng  Việt. 

Và đó là bộ Từ điển nguồn gốc tiếng Việt, sắp xuất bản mà chúng tôi xin phổ biến  truớc một ít từ ngữ nguồn gốc Việt để các bạn và quý vị xem cho vui.

        

                                                     N.H.V

 

LANG THANG TÂY NGUYÊN

Đinh Bá Tuấn

Đúng ngày đầu của: “Tháng ba mùa con ong đi lấy mật, mùa con voi xuống sông hút nước …”* mình cùng hai ông anh xách ba lô lên đường. Trực chỉ Đắc Lắc, Buôn Mê, vùng Tây nguyên... lang thang, tiến.

Chưa đầy nửa năm, đây là lần thứ hai mình lên Tây nguyên. Thành phố Buôn Mê Thuột thủ phủ vùng Tây nguyên ngày một thay đổi, phong cảnh, nhà cửa, phố xá … ngày càng giống miền xuôi. Chất Tây nguyên lùi dần, lùi dần. 

Quảng trường TP Buôn Mê Thuột

Cafe ở Buôn Mê

Nhưng miền đất này vẫn quyến rũ mê hoặc người ta qua truyền thuyết, thơ ca, qua những tượng nhà mồ và những gì còn là… Tây nguyên.

                           

                               Ba trai lơ giữa Buôn Đôn                       

Tượng nhà mồ Tây nguyên

                                             Hồ Lắk

                                          Thác Đambri

                                   

Chả rõ đúng đến mức nào, anh bạn mình là cán bộ  nhà nước, chức to ra phết ở Buôn Mê Thuột cho hay, các tộc người thiểu số ngày càng lùi dần vào phía sâu, cách xa thành phố và những vùng đất màu mỡ để sinh tồn. Cứ mỗi  khi lễ tết, họ lại được chính quyền và các tổ chức đoàn thể mời ra thành phố, vùng đất của cha ông họ ngày xưa để nhảy múa điệu … Tây nguyên.

                               Âm nhạc cồng chiêng Tây nguyên 

Mình cũng định đưa lên đây bức ảnh của chuyến đi lần trước, nhưng bị xóa chưa phục hồi lại được. Lần đó đi theo đường qua rừng quốc gia Cát Tiên. Mình nhớ, khi tới bìa rừng, xe dừng ngay ủy ban xã để hỏi đường. Trụ sở ủy ban là ngôi nhà cấp bốn, sơn vôi tróc lở,  lỏng chỏng mấy bộ bàn ghế cũ. Giữa sân là bức tường xây, dễ đến hơn hai chục mét vuông, choáng lên nó là khẩu hiệu, nội dung tầm…trái đất: “ BĂNG TAN HIỂM HỌA CỦA NHÂN LOẠI”. Hơn chục đứa trẻ đứng dưới, đen nhẻm, mắt to tròn nhìn khách. Đứa lớn bồng đứa bé, gầy còm, rách rưới, chim cò sun hết lại trong cái chiều lạnh cuối năm. Thấy mà thương quá. Ngay khi về, mình có ý gửi cho lãnh đạo xã, huyện, tỉnh vùng ấy bức ảnh đó, nhưng anh bạn cùng đi góp ý: "Thằng hiểu thì không có quyền, thằng có quyền thì không hiểu, gửi làm gì cho phí". Nghe phải, lại thôi. Nếu phục hồi được bức ảnh, mình sẽ gửi đi dự thi: “Ảnh hiện thực thế giới”. Giả sử đoạt giải, sẽ dành hết giải thưởng cho các cháu ở xã đó./.

*Lời bài hát Tháng Ba Tây nguyên

HAPPY - MỘT BỘ PHIM HAY

Bộ phim Happy đang tạo nên một làn sóng cách mạng trên toàn thế giới buộc con người phải nhìn nhận lại điều mà nhiều cá nhân đã bỏ quên từ lâu: HẠNH PHÚC. Với sự kết hợp những câu chuyện có thật và góc nhìn khoa học về hạnh phúc, bộ phim đã dành được vô số giải thưởng, trong đó có giải phim hay nhất tại nhiều quốc gia như Mexco, Costa Rica, Hà Lan và Mỹ. Riêng trong ngày 11/2/2012 phim đã được trình chiếu tại 200 thành phố thuộc hơn 50 quốc gia từ Moscow đến Buenos Aires, từ Sigapore đến Nam Phi. Ngày 11/2 đã được gọi là ngày Thế giới Hạnh phúc (World Happy Day).(Bài này được lược viết lại từ bài Cuộc cách mạng về hạnh phúc của Thụy Miên. Đ.B.T)

Manoj Singh, một tài xế xe xích lô mày đang sống trong khu ổ chuột tại Kolkata (Ấn Độ), tự nhận mình là người hạnh phúc và có cuộc sống như trên thiên đường. Cái chòi nhỏ chỉ có một phòng che chắn tạm bợ của gia đình anh luôn lâm vào cảnh vật vã mỗi khi gió mùa thổi đến, nhưg Singl vẫn hài lòng vì nó: “vẫn có cửa sổ cho phép gió lùa thoải mái”. Hàng xóm láng giềng là bạn hữu đích thực. Mỗi ngày anh ngong ngóng trở về nhà để được nhìn thấy đứa con trai nhỏ và gương mặt thiên thần của đứa con gái bé bỏng luôn khiến anh tràn ngập hạnh phúc. “Tôi không cảm thấy mình nghèo khổ bởi vì tôi là người giàu nhất thế giới”-Singl nói. Đôi khi gia đình anh chỉ có đủ tiền mua gạo và thức ăn duy nhất là muối.

Chắc hẳn không ít người cười khẩy khi nghe câu chuyện của gia đình tài xế xích lô trên. Hạnh phúc gì mà quá đơn giản vậy? Tuy nhiên, qua đó nhiều người chợt ngộ ra rằng có thể họ cũng đang hoặc đã từng ngập trong hạnh phúc mà không biết nếu xét theo quan điểm của tài xế Singl. Đó cũng là phần mở đầu cho bộ phim tài liệu Happy của đạo diễn Roko Belic, trong nỗ lực khám phám cơ chế và động lực của mục đích tối hậu của con người xuyên suốt các nền văn hóa. Belic đã bỏ ra 6 năm quay hơn 400 giờ phim về đủ mọi khoảnh khắc hạnh phúc của nhiều người trên thế giới, từ khu đầu lầy ở Louisiana đến các cửa hiệu ở Đan Mạch và đường phố Nhật Bản. Mục dích của đạo diễn là tìm ra câu trả lời cho cội nguồn của hạnh phúc: điều gì khiến con người ta vui sướng nhất?

Những kết luận đã được Belic rút ra trong nỗ lực tìm kiếm công thức chung cho cho điều mà loài người theo đuổi:

HẠNH PHÚC CŨNG PHẢI TẬP LUYỆN

Các chuyên gia cho rằng hạnh phúc thuộc về 50% gien di truyền, chỉ có 10% dựa trên hoàn cảnh sống như địa vị, tiền tài, nghề nghiệp, vật chất xung quanh. Còn 40% tùy thuộc vào thái độ và sự lựa chọn của chính người đó. Belic nói: “Khi bắt đầu tôi nghĩ rằng 95% hạnh phúc là tuy vào gien, có nghĩa là bạn được sinh ra là người gắt gỏng hay luôn yêu đời”. Bây giờ, Belic đã biết hạnh phúc nằm trong tầm với của tất cả mọi người, giống như một kỹ năng mà ai cũng có được nếu siêng năng luyện tập. Đó cũng là lý do khiến Belic nghĩ đến chuyện nên phổ biến bộ phim này trên toàn thế giới.

Bộ phim này ra đời không thể không nhắc đến một người đó là: Tom Shadyac, tác giả của các bộ phim bom tấn Hollywood như Ae Ventura và The Nutty Professor. Ông có một cuộc sống hết sức xa hoa và vương giả, sống một mình trong tòa nhà rộng trên 1500m2, nhưng lại thấy rằng người dọn nhà hay người làm vườn còn hạnh phúc hơn nhiều lần các triệu phú ở Hollywood. Từ suy nghĩ ấy, Shadyac đã bán căn nhà của mình để mua căn nhà di động  và đổ tiền vào làm phim Happy.

ĐỊNH NGHĨA LẠI THÀNH CÔNG

Nếu so với trước đây, thu nghập bình quân trên toàn thế giới đã tăng đều đặn trong 50 năm qua, nhưng hạnh phúc lại không tận hưởng thành công như thế. Kết quả nghiên cứu cho thấy thu nhập 50.000USD với 50 triệu USD không ảnh hưởng lắm đến mức độ hạnh phúc ở một con người. “Nền văn hóa của tôi  giáo dục để tin vào một sự thật và quy luật rằng: điểm cao dẫn đến một đại học danh giá, cho phép con người có được địa vị cao, một căn nhà đẹp và hạnh phúc tột bậc”- Belic nói. Và chính ông thừa nhận mình được nhào nặn tập trung vào những điều không xác thực. Cảnh quay cho thấy tại các đô thị hàng đầu như Tokyo, dân cư nơi đây ưu tiên công việc, đặt lên trên các mối quan hệ trong cuộc sống và sức khỏe của bản thân. Trong tiếng Nhật chữ “Karoshi” được dùng miêu tả một người làm việc đến chết. Phim Happy đã quay lại cảnh gia đình của một thanh niên Nhật lâm vào tình trạng như thế nào sau khi anh ta chết vì làm việc quá sức. Từ đó người ta rút ra một điều là làm cố sống, cố chết cũng không dẫn đến hạnh phúc.

BÀY TỎ LÒNG BIẾT ƠN

Đạo diễn Belic cho hay cái mà ông thích nhất khi rút ra bài học học từ bộ phìm Happy chính là tầm quan trọng vô cùng của cảm giác bày tỏ lòng biết ơn, một người muốn đạt được hạnh phúc. Nếu bạn viết một là thư cảm ơn một người nào đó, thậm chí chẳng gửi đi bạn cũng sẽ thấy mình hạnh phúc trong nhiều ngày liền. Và nếu bức thư được gửi, niềm hạnh phúc đó sẽ kéo dài hơn nữa. Chưa kể, nếu như người nhận gửi thư phúc đáp, hành động này có thể thay đổi hoàn toàn viễn cảnh con người bạn. “Hãy bắt đầu nói lời cảm ơn, và hãy thực lòng với điều đó”.

Ngoài ra tự nhận thức và hạnh phúc thường song hành với nhau. “Điều này khá đơn giản, người hạnh phúc thường làm những điều khiến họ hạnh phúc”- Balic ghi nhận. Nói một cách chính xác, khi con người trở nên hạnh phúc hơn, họ càng quay trở về với phần người thật sự của mình. Xác định được điều mình muốn và điều gì thực sự quan trọng với bản thân sẽ giúp cải thiện mức độ hạnh phúc ở mỗi người./.  

NHÌN VỀ MỘT BÀI VIẾT

Đinh Bá Tuấn

Cách đây chục năm mình có viết cái tạp văn:“Ngọc Hoàng và thuyết đấu tranh giai cấp”. Tựa đề thì nghe “giai cấp” vậy, nhưng chả có chính trị chính em gì cả. Nội dung cũng đơn giản. Nhân ngày cuối năm Ngọc Hoàng xuống thăm trái đất, nơi ngài thăm là Châu Á, vùng đất có những con rồng về kinh tế. Từ thiên đình ngài rẽ mây xuống, người đầu tiên mà ngài gặp là chàng Samit ở xứ Singapore. Samit lúc ấy đang chán chường, có ý định tự tử vì  thấy mình cố gắng mãi mà không mua nổi cái xe ôtô. Ngọc Hoàng thương tình phán ngay cho Samit một xe ôtô đời mới, Samit sướng quá nhảy cẫng lên, rối rít cám ơn Ngọc Hoàng. Người thứ hai ngài gặp là chàng Dong ở xứ kim chi. Dong trồng dưa nhưng thấy dưa nhà mình luôn không to và ngon như dưa nhà bên, đang dấm dứt khóc thì Ngọc Hoàng xuống, phán cho dưa nhà Dong to gấp đôi dưa nhà bên. Dong cũng hét lên sung sướng. Tiếp tục Ngọc Hoàng lên đường đến Việt nam. Giữa mùa đông mưa phùn gió bấc, tiếng khóc tỉ tê của chàng Tèo trong lều tranh vọng đến tai ngài. Hỏi lý do: Làm sao Tèo khóc? Tèo trả lời: Vì thằng hàng xóm nuôi lợn luôn lớn nhanh hơn lợn nhà Tèo. Ngọc Hoàng phán ngay cho lợn nhà Tèo lớn nhanh gấp đôi lợn nhà thằng hàng xóm. Được vậy tưởng Tèo sẽ nhảy cẫng lên như chàng Samit ở xứ Sing hay hét lên sung sướng như chàng Dong ở xứ Hàn. Nhưng không, mặt Tèo vẫn lạnh tanh. Nghĩ Tèo muốn cho lợn nhà mình chóng lớn hơn nữa, Ngọc Hoàng phất cây gậy có những tua vàng phán cho lợn nhà Tèo lớn nhanh gấp bốn lần lợn nhà thằng hàng xóm. Không ngờ Tèo gào lên: Tôi đ cần lợn nhà tôi lớn nhanh, tôi chỉ cần lợn nhà thằng hàng xóm lăn ra chết hết!

 Truyện chỉ có vậy, viết xong rồi vứt đấy chả gửi đi đâu, mà có gửi thì biết chắc chả có báo nào đăng.

                  (một góc khu dân cư ở Singapore)

Khi viết cái tạp văn ấy mình chưa một lần đặt chân đến xứ Singapore của chàng Samit mà chỉ biết xứ ấy qua báo, đài. Những năm sau này khi có điều kiện đến Singapore thường xuyên hơn mình mới hiểu hơn về con người và  đất nước này. Từ chuyện sinh hoạt, đi lại, ăn nhậu đến việc quy hoạch đô thị, các chính sách phát triển kinh tế, xã hội, lựa chọn cán bộ… của họ gần như khác hẳn với chúng ta. Hôm mình sang, đứa bạn cùng lớp với con gái mình người Sing đến thăm và mời đi ăn tối. Ăn xong nó đứng dậy thanh toán phần của nó, con gái mình thanh toán phần của hai ba con. Nhẹ như không! Mình nói với con gái thanh toán luôn phần của bạn đi con. Con gái nói, không được đâu ba, mình muốn thanh toán thì phải nói với nó trước lúc ăn. Các quan hệ xã hội tương đối sòng phẳng, minh bạch, nhiều nét khác so với truyền thống người Á đông. Cái chi tiết chàng Samit nhà ta nhảy cẫng lên khi tự dưng được Ngọc Hoàng cho cái ôtô đời mới, nếu là bây giờ thì mình sẽ không viết như thế.

Lúc trà dư tửu hậu, mấy thằng nhậu như tụi mình thường hay có đoạn bàn tính xấu của người Việt, như thói hãnh tiến háo danh, tính đố kị, chỉ sợ người khác hơn mình… bàn để tránh thôi, chả có ý gì. Chứ thực ra người Việt mình có nhiều đức tính tốt lắm, nhất là đức hy sinh. Hy sinh vì đất nước, hy sinh vì con cháu…  Ngay cả tính đố kị, đừng nghĩ chỉ người Việt mới có tính đó, nó là thuộc tính của loài người đấy! Nhưng cách đố kị họ cũng khác chúng ta thật, khi thấy mình chưa bằng người họ quyết tâm học tập, lao động vươn lên để vượt người, còn ta thường thì muốn kéo người xuống để bằng và thấp hơn mình. Nên cái chi tiết chàng Tèo: "Tôi đ cần…"  vẫn còn  tính "thời sự", chả có gì là tiếu lâm của thời hiện đại.  

                                 (Hoài Anh Và Hoàng Anh)

Mình hay nghe: Singapore nhỏ tí nên dễ quy hoạch phát triển. Điều đấy không sai! Nhưng nước Mỹ to đùng như thế, mà quy hoạch đâu ra đấy, phát triển kinh tế, xã hội, giáo dục cả thế giới này phải ngưỡng mộ. Thế thì, giải thích to nhỏ theo kiểu gì nhỉ? Nếu không có tầm nhìn như Lý Quang Diệu và đội ngũ tham mưu của ông, thử hỏi: Singapore hôm nay đâu có vườn thú Jurong, đâu có công viên Sentosa, đâu có là một trong những đất nước xanh, sạch, phát triển nhất thế giới, nơi mà bốn mươi năm trước về cơ bản chỉ là một làng chài. Con người, muôn thủa vẫn là con người! Vì có sự minh bạch và đủ lòng tự trọng nên họ chọn ra được đội ngũ cán bộ mà theo cách nói của ta hiện nay là đủ tâm và đủ tầm. Còn chúng ta, có lẽ còn thiếu cái gì đấy nên  những kẻ “đổ bô” và ma cô lọt vào đội ngũ ấy khá nhiều.

Nhưng mà thôi, nền văn hóa ấy, cách sống ấy các con  mình, các cháu mình có thể sẽ thích ứng, hòa nhập và cũng có thể tìm được hạnh phúc ở đó, còn cái tạng mình: “… nghe tiếng cơm sôi cũng nhớ nhà”[*], chả hy vọng gì hòa nhập được vào xã hội ấy. Giả tỷ ông Lý Hiển Long, ông Obama ở nước Sing, nước Mỹ có đãi mình như thượng khách nhưng mỗi ngày thiếu cái mùi nắng, mùi gió của đất Việt, thiếu cái alô:"Tuấn ơi! Café đi" của các bác, các bạn, của các em hoa hậu chân ngắn, chân dài thì đời cũng nhạt thếch. Thôi thì, thăm thú ít ngày lại : “ Trở về với mẹ ta thôi…”[**]./.

                                                        Vũng Tàu, tháng 02/2012 
[*] Thơ của Phạm Hữu Quang
[**] Thơ của Đồng Đức Bốn

"TỪ ĐÂY NGƯỜI BIẾT YÊU NGƯỜI..."

  Đỗ Trung Quân

 Gia tài âm nhạc của nhạc sĩ Văn Cao không nhiều nếu không nói là khiêm tốn so với những nhạc sĩ Phạm Duy, Trịnh Công Sơn …Nhưng đấy chỉ là so sánh về số lượng. Âm nhạc Văn Cao về chất lượng thật sự đồ sộ.

Ca khúc cuối cùng của nhạc sĩ là tác phẩm nào người viết không dám khẳng định [ biết đâu di sản ông để lại còn những tác phẩm gia đình chưa công bố ]. Thôi cứ tạm xem “Mùa xuân đầu tiên “ được viết năm 1976- một năm sau ngày thống nhất đất nước của nhạc sĩ là tác phẩm cuối cùng được công bố và phổ biến đến hôm na. Một ca khúc không chỉ duy mỹ, nó còn là những rung động nhân văn sau cuộc chiến dài nhiều xương, máu của cả hai miền “ Rồi dập dìu mùa xuân theo én về…mùa bình thường mùa vui nay đã về …mùa xuân mơ ước ấy đã đến đầu tiên với khói bay trên sông…gà đang gáy trưa bên song một tia nắng vui cho bao tâm hồn…” Và đẹp hơn cả trong cái niềm vui kia chính là “ Từ đây người biết yêu người…”

Nhạc sĩ mong ước một điều phải có thật trong cuộc đời ở trang mới của đất nước. Nhưng những nốt nhạc, giai điệu của cả ca khúc thì lại buồn buồn…dường như nhạc sĩ đã tiên cảm, lo âu một điều gì đấy ?

Sau 37 năm. Người biết yêu người ra sao ? Yêu thế nào mà cái thiện ngày càng ít đi, cái ác ngày càng giương đôi cánh dơi khổng lồ của nó phủ bóng lên tình nhân ái. Người ta hành hạ trẻ con, kẻ sát nhân còn quá trẻ chém rụng cả tay đứa trẻ mới chỉ vài tuổi. Đòi mẹ thua bạc không xong, bọn côn đồ chém vỡ óc đứa con  vài tháng tuổi. Người ta dội nước sôi vào cả bà giúp việc già mà có gì phải hành hạ đến thế. Nếu không hài lòng sự phục vụ, đơn giản chỉ cần đuổi việc.

  Ba mươi bảy  năm sau, giờ đây tôi bỗng hiểu thêm tại sao một ca khúc hay đến thế , rung động đến thế lại mang giai điệu nao lòng  đến thế. Một điệu valse buồn man mác, mang nhiều niềm cầu mong …

…Hôm nay năm 2012, ca khúc ấy vẫn còn nguyên những điều mong ước, cũng vẫn còn là cầu mong “Từ đây người biết yêu người …”

CHÚC MỪNG BÁC TRẦN ĐỨC TIẾN

Đinh Bá Tuấn

Bác Minh hói (Phạm Khắc Minh) gọi: Tuấn ơi! cafe chỗ cũ nhé. Đến nơi chỉ thấy có bác và bác Hiển lùn (dịch giả Phạm Nguyên Trường). Tưởng bác Tiến (nhà văn Trần Đức Tiến) đi họp Ban chấp hành Hội nhà văn đã vào, gọi điện thì bác nói: tao vừa về Nam Định tối qua, chắc ở lại lĩnh giải luôn cuối tuần mới vào.

Chúc mừng bác được giải cao nhất của Hội nhà văn Việt nam năm 2010-2011 với tập truyện ngắn"Lỏng và Tuột".

Mình xin giới thiệu bài viết của nhà văn Nhật Tuấn về tập truyện ngắn này.

“LỎNG VÀ TUỘT” - GIỌNG ĐIỆU MỚI CỦA TRẦN ĐỨC TIẾN
 
Nhật Tuấn                                  

“Đột nhiên muốn về hưu trước tuổi. Đột nhiên muốn đập cái nhà đang ở đi xây nhà mới. Đột nhiên thèm uống rượu. Đột nhiên nửa đêm vùng dậy…” và rồi đột nhiên đi tới đảo Q. (Mù tăm).Những thứ “đột nhiên” đó , những hành động “bất ngờ” của nhân vật Cầm trong “Mù Tăm” gợi nhớ “hành động vô căn” (action gratuite) của nhân vật Meursault trong “Kẻ xa lạ” của Albert Camus xuất bản từ mãi năm 1942. Và cả khi “gã đàn ông” tách ra khỏi ông Cầm để “đối thoại tay đôi” cũng gợi ra “kỹ thuật phân thân” (dedoublement) của văn học dạo trước. Tuy nhiên “Mù Tăm” không bất ngờ ở chỗ đọc tới lúc ông Cầm tới đảo Q. , căn cứ vào loạt truyện của Trần Đức Tiến , người ta đoán chắc thế nào ông cũng gặp một “mụ đàn bà” và tất nhiên sẽ tới một cuộc làm tình “quằn quại”.

 

Tuy nhiên, ở một số truyện khác, cách tân của Trần Đức Tiến đã nhuần nhuyễn hơn. Trong “Một cuộc phỏng vấn”, một ông nhà văn ngủ với một cô nhà báo, tất nhiên, trong một cuộc “tình khách sạn”, “tình ngoài luồng”. Xen giữa những rung động thực của xác thịt là những lời lẽ giả cho một cuộc phỏng vấn “lề phải”. Cái thực và cái giả, cái danh và cái hư danh, cái cuồng nhiệt và cái lạnh lẽo cứ xoắn nhau như hai cơ thể trần truồng lúc cuống cuồng xâm nhập nhau. “Một cuộc phỏng vấn” cho thấy Trần Đức Tiến đang  cố giãy khỏi cái không gian thực, ba chiều, cổ điển trong truyện ngắn để tìm tới một không gian khác dù chưa biết nó là cái gì ?
 

Trong “Mưa núi”, một ông K. nào đó trườn qua người vợ đang lúc ngủ trưa để lên núi trong một cơn mưa rồi gặp một cô gái và hai người làm tình trong tiếng “Ây ..ây…” và quả xoài ăn dở. Mọi chuyện dường như đều “bất ngờ” nhưng bất ngờ hơn cả là cao hơn khoái lạc xác thịt, cô gái trong lúc tắm mưa tìm thấy “niềm khoái cảm được tắm gội bởi dòng nước tinh khiết vô hình từ trên cao tưới xuống”. Còn ông K. cũng bất chợt cảm thấy “một niềm vui sướng hoàn toàn mới lạ, bí mật tràn ngâp tâm hồn”.  Không phải chỉ cô gái và ông K. mà chính Trần Đức Tiến cũng muốn vượt qua cái “hiện tồn” để vươn lên một cái gì đó “mới lạ” mà không rõ ra là cái gì.
 

“Hắn” có một “Khối u” ở bụng trái mà bác sĩ cứ khăng khăng bên bụng phải, hắn như con ruồi mắc trong lưới nhện của cái hàng ngày: phố xá, bà vé số, những ước mơ tội nghiệp và tất nhiên là một bà vợ với hai đứa con và bà mẹ vừa chết ở tuổi 90 với biết bao phiền toái… Nhưng hắn vẫn còn một khung cửa hẹp để mở vào “cõi mộng” - đó là cô bồ trẻ đẹp với những dòng tin nhắn “ ANH ƠI EM BỊ ƯỚT HẾT RỒI”. Có thể coi đó là một làn gió mát thổi vào cuộc đời ngột ngạt của hắn? Cũng có thể coi đó là “ một chút mặt trời trong nước lạnh” theo cách nói của Francois Sagan? Hoặc cũng có thể coi là một giễu cợt của hoàn cảnh bi hài? Câu trả lời bỏ ngỏ dành cho độc giả.
 

Tới truyện ngắn “Lỏng và tuột”, “một chút mặt trời” kia, buồn thay, lại biến thành “nước lạnh”. Cái tên “Lê Kim Yến” trong danh bạ điện thoại như một cù lao sáng nhô lên trong cái biển của những dung tục đời thường với chị làm cùng cơ quan hơn y 6 tuổi, vừa túm tóc ghì y xuống vừa “hư quá, hư quá”, sau “ hư quá” thì đến “chết rồi”…, cuối cùng thì “bắt đền…cái này này”. Thật là một clip sex sinh động và độc đáo. Còn lão “vòi nước”  thì “Nước bưởi nhanh tệ. Ra cửa thế nào tớ cũng bùm…”. Cô gái điếm giả nai “ném chăn gối với mày trên giường thì nó sụt sùi đau đớn véo tai rứt tóc tao ăn vạ…”. Trong cái biển bùn đó, tưởng rằng cái cô Lê Kim Yến sẽ là một ngoại lệ, một “chút mặt trời” trong cái “ao nước lạnh” đó, nào ngờ  em cũng “gái” nốt.  Cũng tương tự thế, trong “Đi bộ và chạy” thể dục buổi sáng, đi trước hai ông bạn trò chuyện tầm phào là một cô gái mà lúc đầu cứ tưởng là “nàng” - một danh xưng dùng cho con gái chí ít cũng “con nhà lành”. Ấy thế rồi ở cuối chặng đi, lại hoá ra “nàng” cũng chỉ là một… con điếm. Trong cả hai truyện, có vẻ Trần Đức Tiến coi “con điếm” như thành phần phải “phục hồi nhân phẩm”. Kể cũng lạ, “Nam chinh Bắc chiến” như anh mà cũng chưa nhận ra thành phần cần “phục hồi nhân phẩm” đang chót vót trên thượng tầng xã hội chứ chẳng phải ở dưới đáy như… chị em ta.
 

Tuy nhiên, rất ngược đời, khi Trần Đức Tiến cứ “tự nhiên nhi nhiên” thì cái không gian “ảo” lại tràn ngập trong truyện, nhưng một khi anh “cố ý”, ngay cả khi đưa cả chuyện ma vào như “Thiếu phụ răng đen”, “Thiên đường chớp mắt”… thì không gian của truyện lại rất thực. Trong “Cõi tục”, tượng Đức Ngài ở trên cao, “con điếm” nằm dưới chân tượng, nhờ có dòng nước từ tượng rót xuống mà “con điếm” trở nên đắt khách. Truyện rất có đất để tạo một không gian huyền ảo, chỉ tiếc tác giả hơi tham nhiều chi tiết đời thường làm giảm hẳn chất đa chiều của không gian truyện.
 

Sự giằng xé giữa cái “thực” và cái “mộng” trong tập truyện “Lỏng và tuột” của Trần Đức Tiến suy cho cùng là sự giằng xé giữa “cái đẹp và cái xấu”, “cái cao thượng và cái ti tiện”, và cao hơn cả là cái “xuất thế” và “nhập thế”. Nếu bút pháp là diện mạo của linh hồn thì cái “bản lai diện mục” của Trần Đức Tiến đã bước đầu lộ ra. Anh đang muốn giãy ra khỏi chính anh, nhưng hình như  trong anh vẫn còn một cái “ngưỡng” nào đó. Nói theo ngôn ngữ của thiền, anh còn thiếu một cơ duyên như “tiếng gầu rơi xuống giếng” để có thể “nhảy qua” bờ vực của chủ nghĩa hiện thực sang bên kia cõi “vô bờ bến”. Thiền sinh “đốn ngộ” đã khó, nhà văn “tỉnh thức” càng khó hơn. Và khó nhất là một cú nhảy qua những mê hoặc của đời thường.
 

Trong cả  tập  truyện, “Một cuộc phỏng vấn”, “Mưa núi” , “Khối u”, “Lỏng và tuột” là những truyện ngắn hay và hiếm hoi trên nền truyện  ngắn hiện nay./.                                                                                     

GIAI VIỆT...

  Đinh Bá Tuấn

Đọc xong cái tạp văn “Nhạt giai…giai nhạt” của Lập bọ (nhà văn Nguyễn Quang Lập), giật mình ngó lại, giai nhạt bây giờ không còn là cá biệt nữa mà đã mang tính phổ biến của các anh giai nước Việt. Hèn chi gái nước mình từ đẹp đến xấu, từ em hoa hậu đến em bán rau, từ em nhiều chữ đến em ít chữ cứ mê tít mấy anh chàng mắt xanh mũi lõ, thấp hơn một tí cũng là các anh Nhật, anh Hàn, anh Đài, thấp hơn tý nữa là các anh giai … miễn sao phải ngoài biên giới nước Việt.

Giai Việt mất giá quá rồi!

Các anh giai Việt gào lên, đổ lỗi cho gái nước Việt thực dụng quá, chỉ biết yêu đôla, yêu đồng yên, đồng tệ thôi mà không có tinh thần yêu quê hương đất nước.

Các anh hậm hực, mấy thằng tây mắt xanh mũi lõ, mấy thằng Nhật, thằng Hàn, thằng Đài mắt ti hí hơn chó gì mình.

Các anh tự thấy mình biết đông tây kim cổ, biết từ bàn nhậu đến nơi mát xa. Siêu nhân thế, tài năng thế, chỉ có đám đàn bà nước Việt tóc dài óc bé không nhìn ra cái tài năng, cái siêu nhân của các anh mà thôi.

Các anh nói, có giai nước nào tự tin bằng giai nước Việt. Giữa đám đông nói bô bô như chỗ không người. Lên xe, xuống tàu luôn là người lách lên phía trước.

Các anh lại nói, có giai nước nào galăng bằng giai nước Việt. Tặng quà, tặng hoa cho bạn gái đã đành, còn tặng quà, tặng hoa cho cả mẹ vợ tương lai nữa thì thử hỏi có giai nước nào được thế không?

Ừ, cái này thì mình  phải công nhận. Cách đây mấy bữa, mình được mời dự lễ tân gia của người bạn, khách mời cũng tương đối, có thân có sơ. Khách dự vừa ngồi vào bàn tiệc, chủ nhà chưa kịp nói câu đầu thì có một anh giai cầm lẵng hoa to hơn chén ăn cơm một tí (kinh tế mà) trên có dòng chữ “Happy Birthday” hùng dũng tiến tới tặng cho mẹ vợ tương lai (cũng là khách mời). Chủ nhà ớ ra, mọi người cũng ớ ra, không hiểu hôm nay là tiệc của ai? Mẹ vợ và vợ tương lai “cảm động” đến nỗi mặt mày tím tái trước thực khách. 

Các anh giai Việt lại có tính lo xa, tiết kiệm hết mực. Có anh giai thuộc hàng đại gia, tiền bạc nhiều như quân Nguyên, đất đai cũng  sơ sơ hơn chục thửa giữa lòng thành phố. Mỗi sáng anh phát cho vợ năm chục ngàn đi chợ lo cho bốn miệng ăn trong ngày. Quan điểm của anh rất rõ ràng: Ngon hay không ngon cũng vào bụng rồi đi ra hết, tội gì phải mất tiền mà mua đồ ngon. Người yêu cũ bị bệnh quá kẹt đến hỏi vay, suy nghĩ một hồi anh rút ra tờ hai trăm ngàn kèm theo lời giáo huấn: Phải cố gắng vận động lên! Cô vợ thấy ái ngại phải dấu chồng dúi thêm triệu đồng.

Viết đến đây mình lại nhớ đến con M em họ mình, đẹp nức tiếng tỉnh Đông, giỏi giang, yêu văn thơ, vậy mà gần bốn mươi tuổi rồi chưa kiếm được thằng nào. Sáng nay gọi điện cho nó hỏi mày đã đọc “Nhạt giai…giai nhạt” của Lập bọ chưa? Nó nói, em đọc rồi, nhưng cũng chả có gì mới, khi nào có thời gian vào Vũng Tàu em kể cho anh nhiều chuyện còn thú vị hơn về giai Việt. Mình hỏi, bao giờ mày lấy chồng? Nó cười hi hi nói, em sắm được thằng chồng cao su rồi, có hơn ngàn đô… Mà thú vị lắm, nhận thức, tính tình, mọi chuyện đều hơn người thật anh ạ! 

Tưởng nó đùa chơi thôi, không ngờ trưa nay Dì mình điện vào nói, tao buồn về con M quá Tuấn ạ, thằng nào đến cũng chỉ được vài bữa nó lại chê người ta nhạt hoét. Mình hỏi, thế Dì chấm được thằng nào cho nó chưa? Dì ờ ờ, mình cười: chắc là những thằng đến với nó không thằng nào bằng cái thằng cao su nó mới tậu chứ gì? Dì giật mình, mày cũng biết điều ấy à? Chán thật cháu ạ, chẳng rõ giai Việt những thằng ra hồn người đi đâu hết cả rồi!    


Ngày đầu năm muốn nghĩ đến chuyện vui mà không được, cứ vẩn vơ buồn cho các anh giai nước Việt mình quá./.


                                                    Vũng Tàu, ngày đầu năm 2012

RA GIÊNG GẶP LẠI!

          Đinh Bá Tuấn                                                   Truyện vui

Là sếp một cơ quan có cỡ, lại đang ở thời thịnh, nên khi tết đến nhà sếp tôi cứ nghìn nghịt người thăm biếu. Âu cũng là sự thường. Nhưng ở đời trời cho cái nọ, trời giằng cái kia. Sếp thì đường đường vậy, còn bà vợ và cậu quý tử của sếp lại là những con bạc, con nghiện khét tiếng, nên người mang quà cáp, phong bao đến thường có ý ngại, không khéo lại “Áo gấm đi đêm”. Chẳng rõ bằng cách nào họ thường biết chính xác sếp có nhà để mà xuất hiện. Người mang quà cáp, phong bao đến, hầu hết là ý tứ, nói vài câu với sếp cho đủ tập rồi biến ngay. Nhưng cũng có tay mơ “hạn chế về nhận thức”, muốn nhân dịp này ngồi giãi bày, tâm sự nhỏ to cùng sếp, muốn tỏ rõ cái “lòng thành” của mình… Khổ cho sếp, ngày tết đủ thứ việc, mệt nhoài, muốn nghỉ một chút cũng không xong, cứ phải tiếp, cứ phải nhận…Nhưng đúng trời phú cho sếp tôi tài ứng xử, điều hành.


A, chủ thầu xây dựng vừa đưa phong bao vừa cười lả giả, nửa đứng, nửa ngồi, ý là ngồi lại. Nhìn thẳng người đối diện sếp tiến đến với cái bắt tay rất chặt, lắc lắc thật chân tình:“Cám ơn nhé – Ra giêng mình gặp lại”. Nụ cười tiễn khách thật tươi.


B, nữ chủ doanh nghiệp, muốn dịp này giãi bày với sếp. Như đi guốc trong đầu người đối diện, sếp liền nói:“Tôi cũng đang muốn gặp chị, tính sao hỗ trợ cho doanh nghiệp mình phát triển hơn”. Khách chưa kịp “mở cờ” trong bụng, như vô tình sếp liếc nhìn đồng hồ: “Chết!Xin lỗi chị - Tôi có hẹn với anh Ba phó Chủ tịch - Ra giêng ta bàn tiếp nhé”. Nụ cười tiễn khách thật chân thành.

Kim ngắn đồng hồ đã chỉ vào số 12, thế mà H tổng giám đốc công ty X vẫn tới. Đêm khuya, có lẽ là thời gian thích hợp để tâm sự, để đề đạt... Đấy là H nghĩ vậy. Vẫn nụ cười rất tươi, sếp vừa rót nước vừa móc điện thoại (chắc là để ở chế độ đặc biệt, không thấy chuông, cũng chẳng thấy rung), vẻ mặt đầy quan trọng:"Vâng tôi đây! Tôi đến ngay". Quay sang phía khách giọng lắng đọng:"Thông cảm cho mình nhé, anh Sáu chủ tịch mời họp-Ra giêng mình gặp lại". Mặc dù ngờ ngợ vào giờ này chắc chỉ có Chủ tịch dưới âm ty mời họp nhưng tổng giám đốc H cũng phải vui vẻ đứng dậy tạm biệt sếp, để mà hy vọng...

Cứ thế, tuần tự, tuần tự từng người một, không có cảnh ùn tắc. Ai cũng được gặp sếp, ai cũng được đúng sếp nhận quà, được phô cái bản mặt của mình ra trước sếp. Ai cũng nhận được nụ cười rất tươi, rất chân thành và hơn hết ai cũng có được cái hẹn đầy hy vọng : Ra giêng gặp lại!

                                                                                  Vũng Tàu, tết 2003

        

MƯỜI CHUYỆN TIẾU LÂM HAY NHẤT THỜI LIÊN XÔ (Do bao The Times bình chọn)

  Phạm Nguyên Trường dịch

Giải nhất: Ba công nhân vừa bước vào nhà tù, hỏi nhau vì sao bị tù. Người thứ nhất: “Ngày nào tôi cũng đi muộn 10 phút, họ bảo tôi phạm tội phá hoại”. Người thứ hai: “Ngày nào tôi cũng tới sớm 10 phút, họ bảo tôi là gián điệp”. Người thứ ba: “Ngày nào tôi cũng đến đúng giờ, họ bảo tôi có đồng hồ ngoại”. 

Sau đây là 9 giải còn lại:

2) Trong một túp lều ở thảo nguyên có một ông lão đang hấp hối.
Có tiếng gõ cửa dồn dập
- Ai đấy? – ông lão hỏi.
- Thần chết, - có tiếng đáp.
- Lậy chúa tôi! – ông già nói – Cứ tưởng là KGB

3) Báo Sự Thật nói rằng tất cả thư từ gửi tới tòa soạn đều được tiếp nhận một cách trọng thị. Người gửi cần ghi rõ họ tên, địa chỉ của mình và của những người thân nhất trong gia đình.

4) Tại sao bao giờ KGB cũng đi thành nhóm 3 người? Trả lời: một người biết đọc, một người biết viết, người thứ ba có nhiệm vụ theo dõi hai tay có học đó.

5) Leonid Brejnev thăm chính thức Pháp. Người ta đưa ông thăm quan Paris. Ông được đưa đến Điện Élysée, nhưng cũng như mọi khi, mặt ông vẫn lạnh như tiền. Rồi người ta đưa ông đến viện bảo tàng Louvre, nhưng vẫn không ai thấy phản ứng gì. Rồi người ta đưa ông tới Khải hoàn môn, nhưng vẫn không thấy một tí biểu hiện nào trên nét mặt hết. Cuối cùng, đoàn xe đến tháp Eiffel. Brejnev vô cùng kinh ngạc. Ông ta quay sang những người dẫn đường Pháp và hỏi: “Này, ở Paris có đến 9 triệu người… Các vị chỉ cần một tháp canh thôi ư?”

6) Stalin quyết định vi hành quanh thành phố xem công nhân sống như thế nào, một lần ông ta bí mật ra khỏi Điện Cẩm Linh. Sau đó ông rẽ vào rạp chiếu bóng. Phim vừa hết thì quốc ca vang lên và trên màn ảnh xuất hiện hình Stalin. Tất cả đều đứng dậy và hát quốc ca, riêng Stalin vẫn tiếp tục ngồi, tỏ vẻ rất hài lòng. Rồi ông ta thấy một người ngồi phía sau ghé vào tai thì thầm: “Này đồng chí, tất cả chúng tôi đều cảm thấy như thế, nhưng hãy tin tôi đi, đứng dậy sẽ an toàn hơn rất nhiều”. 

7) Một công dân Liên Xô tiết kiệm đủ tiền mua ô tô. Sau khi trả tiền, người ta nói với anh là ba năm nữa sẽ được nhận xe.
- Ba năm nữa lận! – Anh ta nói – Tháng mấy?
- Tháng tám.
- Tháng tám à? Ngày mấy?
- Ngày 2 tháng tám.
- Buổi sáng hay buổi chiều?
- Buổi chiều. Mà chuyện gì vậy?
- Buổi sáng sẽ có một thợ sửa ống nước đến nhà tôi.

8) Tại sao các cựu sĩ quan Stasi lại là những người lái taxi thông thạo nhất ở Berlin? Vì anh chỉ cần nói tên là họ đã biết anh sống ở đâu rồi.

9) Moskva những năm 1970. Mùa đông giá rét. Có tin đồn là ngày hôm sau cửa hàng bán thịt số 1 sẽ có thịt.
Ngay hôm đó trước cửa hàng đã có hàng chục ngàn người với áo khoác ấm, giày cao cổ, rượu và bàn cờ đứng thành hành dài.
Lúc 3 giờ chiều một người bán thịt đi ra và nói: “Thưa các đồng chí, Ban chấp hành trung ương vừa gọi xuống, thông báo rằng không đủ thịt bán cho tất cả mọi người vì vậy mà dân Do Thái nên về nhà”.
Dân Do Thái nhẫn nhục bước ra khỏi hàng. Những người khác tiếp tục đợi.
Lúc 7 giờ tối người bán thịt lại bước ra và nói: “Thưa các đồng chí, Ban chấp hành trung ương vừa gọi xuống, thông báo rằng hóa ra là không có thịt vì vậy mọi người nên về nhà”.
Đám đông tản ra, vừa đi họ vừa lầm bầm: “Bọn Do Thái khốn nạn lúc nào cũng gặp may!”.

10) Sĩ quan KGB vào công viên và trông thấy một ông già đang cầm cuốn sách. Người sĩ quan hỏi: “Ông già đang đọc gì đấy”. Ông già đáp: “Tôi đang tự học tiếng Ivrit”. “Ông học tiếng Ivrit làm gì? Thị thực đi Israel phải chờ mấy năm lận. Ông sẽ chết trước khi làm xong giấy tờ”. “Tôi học tiếng Ivrit để khi lên Thiên đàng tôi có thể nói chuyện với Abraham và Moïse. Trên Thiên đàng chỉ nói bằng tiếng Ivrit thôi”. “Thế nếu ông xuống địa ngục thì sao?” – Người sĩ quan hỏi. “Tiếng Nga thì tôi biết rồi” – ông già trả lời. 

GIÁ NHƯ ĐỪNG GẶP LẠI

Đinh Bá Tuấn

Ở đời ai chả muốn gặp lại bạn cũ. Có những cuộc gặp làm ta bồi hồi xao xuyến. Có những cuộc gặp làm ta phấn chấn như được tiếp thêm sinh lực. Nhưng có những cuộc gặp mà đến khi chia tay, ta nghĩ: giá như đừng gặp lại.

Giá như đừng gặp lại, người bạn ấy cứ lung linh, những phẩm chất tốt đẹp của bạn ngày ấy còn đọng mãi trong ta.

Giá như đừng gặp lại, ta vẫn được giữ mãi cảm giác như mơ hồ, nuối tiếc về một thời dĩ vãng.

Giá như đừng gặp lại ta không phải thất vọng, thằng ấy xưa kia khí chất mạnh mẽ là vậy, dám nói những điều mình nghĩ là vậy. Nay danh to thế, mà sống nhạt, nói năng như bị cấm khẩu.

Giá như đừng gặp lại ta đỡ phải thấy cảnh có những đứa sống mà chả biết mình là ai, chả biết mình ở đâu, hoặc là vênh vác vớ vẩn, hoặc là uốn éo như thằng bị thiến.

Giá như đừng gặp lại, em luôn lung linh huyền ảo mãi trong tôi.

Nhưng nghĩ lại, mỗi người có một số phận riêng và hành trình sống trên mặt đất này của mỗi người vận động về những cực khác nhau. Thôi thì hãy cảm thông cho nhau, nếu như còn cảm thông được, hãy tha thứ cho nhau, nếu như còn tha thứ được./.

                                                              Vũng Tàu, tháng 11/2011